Những phiên chợ lạnh

Miền Trung, nói cho cùng thì hai nghề nông nghiệp và ngư nghiệp vẫn là cái phao cứu sinh và là phương kế sinh tồn chủ yếu của xứ sở mưa chang nắng cháy này. Trong vòng chưa đầy ba tháng kể từ Tết Nguyên đán đến nay, khúc ruột của đất nước hình chữ S này nhận chịu hết tai họa này đến tai họa khác, mà họa nào cũng lớn. Vì đối với người miền Trung, có họa nào lớn hơn mất mùa và không đi đánh bắt được. Chợ miền Trung trở nên lạnh lẽo vô cùng…

                                          Chợ cá đìu hiu ở Huế, các gian hàng cá vắng hoe

Mất mùa, không còn cá để đánh bắt

Cũng giống như miền Tây, miền Trung mất mùa. Nhưng khác ở chỗ miền Tây mất mùa vì hạn, vì nước mặn thì miền Trung mất mùa vì sâu bọ. Nhiều loại bọ rầy lạ mà quen xuất hiện, quen vì vẫn những con bọ trĩ, rầy nâu, rầy đen bâu đầy bông lúa, thân lúa. Nhưng lạ ở chỗ càng bơm thuốc diệt rầy thì chúng càng sinh sôi nhanh, những cánh đồng cháy đen, trơ gốc rạ… Một mùa thiếu, đói đang đến với người nông dân.

Cá đánh bắt xa bờ cũng không ai mua

Những đoàn tàu trước đây đi đánh bắt xa bờ đang lùi dần vào gần bờ vì sợ tàu Trung Quốc rượt đuổi, đâm phá, giết chóc. Ngư trường xa bờ, cụ thể là Hoàng Sa và Trường Sa đang hẹp dần. Nhưng đánh bắt gần bờ không những không an toàn hơn mà còn gặp thêm đại nạn. Hàng triệu xác cá trôi nổi dọc bờ biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên – Huế đã làm cho các ngư dân đánh bắt gần bờ phải treo lưới. Thêm một mũi nhọn kinh tế chủ lực bị bẻ. Hay nói cách khác là người Trung Quốc đã bẻ cần câu cơm của người Việt Nam từ ngoài khơi vào đến sát bờ biển và cả trên đất liền.

Như lời của ông Vận, một ngư dân Quảng Bình, vừa nghỉ đánh cá nửa tháng nay: “Người miền Trung hết đất sống chứ không đùa đâu!”.

“Đất mình còn rộng, sao lại hết đất sống hả bác?” Tôi khích ông.

Người xin ăn bắt đầu nhiều lên

“Nghĩ sao mà cậu hỏi vậy?! Người mình chủ yếu làm ruộng và đánh cá, bây giờ ruộng thì chết khô, mấy miếng ruộng ngon thì nhà nước trưng thu cho tụi Trung Quốc nó thuê làm nhà máy, xí nghiệp. Cứ chỗ nào ngon thì nó thuê. Ra khơi thì nó phá, giết, vào bờ thì nó xả độc làm cá chết như rạ vậy mà còn nói chi nữa đất sống!”

“Không lẽ nào…?”

“Lẽ với phải chi nữa. Đất nước mạnh nhờ vào tuổi trẻ, chỗ nào có Trung Quốc tới thì thanh niên hư hỏng sạch. Trai thì chích choác, đâm thuê chém mướn, gái thì mắt xanh mỏ đỏ bán dâm. Miền Trung này nghèo chứ phải chi giàu có. Vậy mà giờ thanh niên ăn chơi sa đọa. Tương lai thật là khó lường!”

“Nhưng đâu phải ai cũng ăn chơi? Vẫn có người học hành, làm ăn lương thiện mà bác?”

“Cậu phải nhớ là nuôi một thằng xã hội đen trong nhà bằng nuôi ba thằng đi học đại học nếu nói về mức độ tiêu phá của nó. Một xóm mà có vài thằng xã hội đen, vài thằng mất dạy thì xem như hỏng. Mà bây giờ thì quá nhiều. Không đâu nhiều bằng cái dải đất miền Trung này. Nói luôn, có bắt tui chịu. Xã hội này cứ ba thằng sinh viên thì tốn kém bằng một thằng giang hồ, ba thằng giang hồ thì tốn kém bằng một thằng xã hội đỏ.”

Gà vịt trở thành món hot

“Xã hội đỏ? Là gì thưa bác?”

“Tui nói vậy anh hiểu gì mặc anh, tui không giải thích đâu! Chỉ biết là xã hội đen nó ăn hại, còn xã hội đỏ nó tàn hại.”

“Bác đánh cá trên sông được mấy ngày rồi?”

“À, tui đánh được ba ngày rồi. Chủ yếu là đánh lưới chụp rồi lặn xuống đáy mà bắt thôi. Nghĩa là mình tìm những cái hang, cái hốc dưới đáy sông hoặc những cái hờm dựa vào bờ. Mình chụp lưới lại và bắt đầu lặn, thò tay vào mò, đụng cá thì bắt.”

Quán xá trên bãi biển không một bóng người

“Trước đây bác đánh cá ở đâu? Cá chết trong những ngày vừa qua ảnh hưởng như thế nào hả bác?”

“Trước đây hai năm tui đánh bắt xa bờ, chủ yếu là ngư trường Hoàng Sa. Sau đó thì mệt mỏi vì rủi ro quá cao, nên tui bán tàu lớn, mua một cái tàu nhỏ đánh bắt gần bờ. Bữa nay đang định bán cái tàu nhỏ vì không dùng nữa. Cá mắm kiểu đó thì đánh bắt xa hay gần bờ chi cũng chết. Tui đã lùi vào sông để đánh bắt.”

“Bác thấy đánh bắt trên sông ra sao?”

“Ui chao, trên sông thì không gọi là đánh bắt được. Cá làm gì còn mà đánh bắt! Chẳng qua là đi vớt vát vậy thôi. Bây giờ người ta đánh lưới cào, lưới giã, thậm chí đánh mìn, đánh điện thì cá con cũng không có mà ăn. Gần đây cá sông trở nên đắt đỏ. Người ta xúm nhau nuôi nhưng thức ăn cho cá thì cũng của Trung Quốc cả đấy!”

Bên cạnh con sông ông Vận bắt cá là những cánh đồng trơ rạ không phải do thiếu nước mà do sâu bọ. Người nông dân sẽ làm gì để sống khi không còn nghề đánh bắt để tựa lưng? Và sắp tới đây, vừa mất mùa, vừa ô nhiễm môi trường, lại vừa không còn cá để đánh bắt… Liệu người ta sống dựa vào gì? Hay là chỉ cần ăn thép khi phải lựa chọn hoặc là thép, hoặc là tôm tép, như lời của ông Chu Xuân Phàm, giám đốc đại diện Formosa vừa phán vào ngày 25 tháng 4 vừa qua?

Ghe thuyền đánh cá gần bờ

Những khu chợ lạnh…

Dạo một vòng quanh các chợ từ Quảng Ngãi, Quảng Nam, Thừa Thiên – Huế, Quảng Trị… Có thể nói là đi đâu cũng gặp cảnh chợ búa đìu hiu, lạnh lẽo. Gian hàng bán cá gần như không có người bán. Họa hoằn thì gặp lèo tèo vài người bán nhưng không thấy người mua. Cá đồng luôn bị cháy hàng, người ta mua từ con cá lóc lớn cho đến con cá trê chưa được nửa lạng.

Bà Thúy, nông dân ở huyện Quảng Điền, Thừa Thiên – Huế, chuyên  đánh cá trên sông Bồ, chảy ngang qua Quảng Điền. Bà đi bán cá ở chợ Tây Ba, trên tay cầm một xấp tiền lẻ dày cộm mà mặt bà buồn rười rượi.

“Bán cá được mà sao buồn vậy cô ơi?” Tôi hỏi bà Thúy.

“Ừ, thì bán được giá hơn mọi khi. Nhưng cả đời cô sống với con sông, cái chợ. Nhưng thấy sông ngày càng hiếm cá, người bắt thì nhiều hơn mà chợ thì vắng vẻ như chùa bà Đanh kiểu này thì buồn nẫu ruột. Mình kiếm được nhiều tiền nhưng mọi người chung quanh đều khóc lên khóc xuống vì mất mùa, không đánh bắt được, không có cá để bán, không có tiền nộp học phí cho con, không có tiền trả tiền điện hằng tháng… Hỏi như vậy thì mình biết sống với ai đây! Mình có tiền mà người khác cũng có tiền mới thấy vui được chứ. Chưa bao giờ cô bán ít cá được nhiều tiền mà muốn khóc như mấy ngày nay.” Nói đến đây bà Thúy buồn thiu, im lặng. Sự im lặng của một người đang cố giấu thứ gì đó tựa như tiếng khóc…

Tự dưng, thấy bà Thúy buồn mà tôi lại thấy ấm lòng. Bởi giữa xã hội đầy rẫy sự vô cảm, man trá này vẫn còn một người mẹ quê biết nghĩ đến người khác. Thì thật đáng quý biết nhường nào!

Đánh cá trên sông La, Hà Tĩnh

Một lúc sau, bà Thúy cho biết thêm là mấy ngày nay, không riêng gì chợ Tây Ba mà chợ Đông Ba, chợ Sịa, chợ Cầu Hai, chợ Phú Lộc, chợ Tây Lộc và nhiều chợ khác ở Huế cũng cháy hàng cá đồng nhưng không ai dám đụng đến cá biển. Những người buôn cá biển và làm nghề đánh bắt cá biển đều phải nghỉ việc.

Tội nghiệp nhất vẫn là những người đánh bắt xa bờ. Một chuyến đi của họ tốn kém hàng trăm triệu đồng, chạy lên chạy xuống vì bị hải cảnh và các “tàu lạ” của Trung Quốc rượt bắt, đâm húc, bắn phá. Nhưng chuyến đi này thật là ê chề với họ, bởi khi mang cá về đến bồ thì cá rớt giá thê thảm, không ai dám ăn cá biển. Những ngư dân đánh bắt xa bờ cũng chịu chung thiệt hại với ngư dân đánh bắt gần bờ.

Chung hoàn cảnh, các bãi biển miền Trung hầu như vắng khách du lịch. Các chủ kinh doanh khách sạn và nhà hàng chuyên bán hải sản đều xếp vó, ngáp ruồi. Chưa bao giờ tình hình kinh tế miền Trung lại phải ảm đạm đến mức như đang thấy. Không biết tình trạng này rồi sẽ kéo dài đến bao lâu? Bởi miền Trung vốn là xứ nghèo. Giờ lại thêm những phiên chợ lạnh!

Hỷ Long